بنای مسکونی الوند

معماران: دفتر معماری شصت­‌وسه‏، طراحی روشمند فضا | علی حیدری، زهرا خانیکی

مکان: مرزداران، تهران، ایران

مساحت زمین: ۳۰۰ مترمربع

مساحت زیربنا: ۱۴۰۰ مترمربع

عکس: محسن آزاده

بنای مسکونی الوند، خانه­هایی جایگزین خانه قدیمی صاحبخانه در همین زمین است.

طبق تجربه زندگی کارفرما در خانه­ای که فضاها بی واسطه به هم می­رسیدند و از همه جا دید داشتند، اولین خواسته نظام فضایی­ای متفاوت با خانه پیشین بود. طیفی از فضاهای خصوصی و عمومی طراحی کردیم که به هم دسترسی دارند ولی درجاهایی دیدشان به هم محدود شده­است. مثلا آشپزخانه همزمان فضایی جدا از فضای مهمان است و از مهمان­خانه دید مستقیم ندارد، اما به نشیمن به عنوان فضای مورد استفاده هر روزه و به غذاخوری که از لحاظ کاربردی مرتبط است، متصل است. نتیجه آن که فضاها در عین حال که حریم دیداری دارند، سیال­اند.

سادگی، پیچیده­تر از پیچیدگی

باورمان این است که رسیدن به سادگی کار چندان ساده­ای نیست؛ باید همه پیچیدگی­ها و حاشیه­ها را بالا و پایین کنیم، پالایش کنیم و در نهایت انتخاب کنیم. تنوع مصالح و جزییات که کمتر باشد، اجزای دیگر فضا مثل تناسبات و نور و دید به همان اندازه دیده می­شوند؛ فضا به عنوان کلیتی یکپارچه و ساده درک می­شود و ساکنان متفاوت خانه­ها، رنگ زندگی خودشان را به راحتی به خانه می­آورند. 

ذهن باغچه دارد آرام آرام از خاطرات سبز تهی می­شود

در بازه زمانی سی­ساله­ای زندگی بیشتر ساکنان تهران از خانه­ها به آپارتمان­ها منتقل شده­است. در این تغییر سریع، بعضی کیفیت­ها و فضاها جا ماندند و جایگزینی پیدا نکردند. در خانه­ها، زندگی در ترکیبی از فضاهای باز و بسته جریان داشت. حیاط خانه فضای باز خصوصی­ای بود که منظری سبز می­ساخت و برای هر کدام از ما بستری برای فعالیت­های گوناگون بود. این تجربه زیستی، ایده اصلی طراحی شد، تا امکان استفاده از فضاهای متنوع باز و بسته را در این بنا زنده کنیم. بر این اساس دو گونه خانه­ی دیگر با حیاط­های خصوصی به کارفرما پیشنهاد دادیم. در خانه­های طبقه سوم و چهارم، حیاط در میان اتاق­های خواب و نشیمن خصوصی قرار دارد؛ فضای نیم باز بستری برای فعالیت­های متنوع است و برای فضاهای مجاورش نور و منظره ساخته­است. در طبقه پنجم، حیاط به آسمان وصل شده و در بدو ورود در عمیق­ترین نقطه نوری ساختمان، ساکنان و مهمانان را به نور و منظره دعوت می­کند. در گرم­ترین روز سال، هنگام عکاسی از بنا متوجه شدیم که حیاط­ها جریان طبیعی جابه جایی هوای مطلوبی هم می­سازند.

خانه­ها از هر دو سو، تنها منظره­ای از خانه­های بلند و کوتاه و نامتجانس همسایه با فاصله­ای نزدیک دارند. فکر کردیم حالا که حیاط­های مفصلی در خانه هست، می­شود بدون اشغال سطح زیادی از بنا، با تراس­های کوچکی با جاگلی­های بیرون زده از سطح نما، هم برای فضاهای داخلی و هم برای کوچه و همسایگان رو­به­رو منظره بسازیم.

عمق زمین نسبتا زیاد است. حیاط­ها نور را به میانه خانه می­کشانند، بدون آن که از نورگیرهای کم کیفیت طبق ضوابط روی کاغذ استفاده شده­باشد. 

 آرامش در حضور دیگران

نما را جدا از ماهیت درونی ساختمان ندیدیم، در نتیجه پوسته بیرونی ساختمان در هر دو سو، بروز ظاهری فضاهای نیم­باز سبز و تغییر الگوی خانه­ها در طبقات است. جزییات ساده طراحی شده­اند تا بدون جلوه­گری، کمی از آشفتگی چهره­ی کوچه کاسته شود و به شهر احترام گذاشته شود.

فضای ورودی پیاده را جدا از ورودی سواره و کاملا شفاف طراحی کردیم و کمی از پیاده رو عقب­نشینی کردیم، تا معبر پیاده را خودمان کمی گشوده کنیم و ارتباط دیداری با خیابان داشته باشیم و بنا را با جداره­ی پیاده کوچه آشتی دهیم.

در همه­ی فضاهای سبز و در مقیاس انسانی برخورد با بنا، از آجر که مصالح با تناسبات کوچک­تری است استفاده شده، در عین حال رنگ و سبک چینش آجرها مطابق با روح کلی ساختمان است.